Đình Hoa Xá, xã Tả Thanh Oai được phê duyệt dự án tu bổ di tích gồm các hạng mục:

 Tu bổ, tôn tạo Đại đình (Đại bái, Ống muống, Hậu cung):

Lắp dựng nhà bao che thép che chắn bảo vệ công trình trong suốt quá trình thi công tu bổ di tích.

Hạ giải toàn bộ từ mái tới móng, bờ nóc, bờ chảy, con giống được gông bó di chuyển, sau đó hạ giải ngói, cấu kiện gỗ mái như hoành, dui và các cấu kiện gỗ phần khung như cột, vì kèo, xà…

Các kết cấu công trình đặc biệt là hệ thống gỗ, ngói, các kết cấu chân tảng, thềm đá, văn bia... là các vật liệu gốc của di tích được xếp gọn gàng, đánh số thứ tự để các cơ quan tổ chức đánh giá về tình trạng thực tế trước khi thực hiện tu bổ, tôn tạo di tích.

Phương án tu bổ nhằm bảo tồn các cấu kiện còn tốt, thay thế các cấu kiện lai tạp, không phù hợp kiến trúc mối mọt hư hỏng có thể gây hại liên hoàn cho các cấu kiện còn tốt dẫn tới đổ sập hủy hoại di tích

+ Xây móng bằng gạch đặc, vữa xm mác 75, đổ giằng khóa toàn bộ hệ móng đảm bảo kết cấu bền vững cho công trình. Nền đại đình được tôn tạo trên nền là 5 bậc (lưu ý phần nền tổng thể khuôn viên di tích được tôn cao hơn hiện trạng 1,2m cao hơn đường là 20cm).

+ Các cấu kiện như bờ nóc, bờ giải, con giống, cấu kiện gỗ đã hạ giải sẽ được chủ đầu tư thành lập hội đồng tổ chức đánh giá sau hạ giải: cấu kiện hư hỏng nặng, vật liệu không phù hợp được gia công thay mới, cấu kiện hư hỏng 1 phần được tu bổ nối, vá, thay cốt ốp mang, chám vá bề mặt đảm bảo gìn giữ tối đa cấu kiện gốc của di tích. cấu kiện còn tốt được vệ sinh sạch sẽ lắp dựng trở lại. toàn bộ phần kết cấu gỗ công trình được làm bằng gỗ lim không giác, cong vênh, nứt vỡ, mối mọt… phun chống mối toàn bộ cấu kiện gỗ sau khi đã gia công, lắp dựng.

+ Đối với kết cấu đá chân tảng, bậc thềm còn tốt sẽ được tái sử dụng nhằm bảo tồn tối đa các cấu kiện gốc. Các cấu kiện đá chân tảng tu bổ hoặc làm mới được gia công theo chất liệu đá xanh Thanh Hoá.

+ Đối với kết vật liệu ngói theo như đánh giá sơ bộ hư hỏng khoảng 40% tổng diện tích (số lượng chính xác sau khi đánh giá hạ giải), toàn bộ ngói mới được làm theo mẫu ngói hiện trạng và lợp toàn bộ vào mái sau công trình.

Toàn bộ tường Đại bái, Ống muống và Hậu cung được xây mới bằng gạch đặc, vữa xm mác 75 dày 220 trát toàn bộ tường bằng vữa xm mác 75 dày 15mm, sơn lại toàn bộ công trình 1 nước trắng, 2 nước màu ghi sáng và ghi sẫm.

Loại bỏ 2 kết cấu nghê đá mang phong cách Trung Quốc thay thế bằng rồng chắn bậc truyền thống.Tu bổ lắp dựng các con giống hiện trạng còn tốt, đắp trát lại các vị trí gãy vỡ biến dạng. hệ thống con giống hoa văn đắp mới do cấu kiện cũ hư hỏng nặng bằng vữa truyền thống gắn mảnh sành sứ theo kiến trúc cổ. Xây dựng bờ nóc, bờ chảy bằng vữa, đắp trát gờ chỉ theo mẫu truyền thống.

Hạ giải toàn bộ nền gạ ch hiện trạng lát mạch thẳng và bằng gạch Hạ Long thay thế bằng lớp gạch bát lát mạch chữ công theo kiến trúc truyền thống.

Lắp đặt hệ thống điện chiếu sáng, ổ cắm; lắp đặt bình bọt cứu hỏa PCCC.

Chống mối toàn bộ hào trong, hào ngoài và toàn bộ kết cấu gỗ theo quy định hiện hành, xử lý chống ẩm cho các kết cấu gỗ.

Tháo dỡ nhà bao che và vệ sinh toàn bộ công trình trước khi bàn giao đưa vào sử dụng.

 Tu bổ, tôn tạo Nghi môn ngoại (Tứ trụ):

Phương án tu bổ Tứ trụ theo phương án đào mở rộng chân móng, hàn khung thép, kích nổi hạng mục lên cao hơn so với hiện trạng 1,2m theo cốt quy hoạch. Phần móng xây nối chân móng bằng BTCT đá 1x2 mác 250 và gạch đặc vữa XM 75. Xung quanh chân móng đắp đất chặt theo tiêu chuẩn.

Phần thân trụ và tường cánh: đắp trát, tu sửa những vị trí sứt vỡ, hư hỏng, sơn lại theo màu gốc.

Chống mối hào trong, ngoài, chân móng, tường, toàn bộ bề mặt gỗ, lắp đặt hệ thống điện chiếu sáng đồng bộ cho hạng mục.

 Tu bổ, tôn tạo Nghi môn nội:

Lắp dựng nhà bao che, hạ giải toàn bộ hạng mục từ mái đến móng. Phần con giống, hoa văn trên nóc, đầu đao được bọc lót, gông bó hạ giải nhẹ nhàng.

Phần gỗ, ngói hạ giải phân loại tổ chức đánh giá bảo tồn tối đa cấu kiện còn tốt lắp dựng trở lại công trình.

Phương án tu bổ 2 cổng bên và trụ theo phương án đào mở rộng chân móng, hàn khung thép, kích nổi hạng mục lên cao hơn so với hiện trạng 1,2m theo cốt quy hoạch. Chám vá, đắp trát lại phần hư hỏng, nứt vỡ.

Phương án tu bổ cổng chính, hạ giải từ mái đến móng, tiến hành tu bổ lại theo kiến trúc gốc.

Đào lại móng mới, xây móng bằng gạch kết hợp dầm giằng liên kết các trục móng tạo thành hệ khung cứng. Cốt nền sau khi tu bổ có cao độ hơn hiện trạng trung bình khoảng 1,2m.

Tường bao xây lại bằng gạch, trát vữa xm mác 75, đắp trát các chi tiết hoa văn theo hiện trạng, sơn lại 1 nước trắng, 2 nước mầu.

Kết cấu gỗ tổ chức đánh giá, đối với cấu kiện hư hỏng nặng được tu bổ thay mới theo kích thước hiện trạng, cấu kiện hư hỏng nhẹ tu bổ nối vá, ốp mang, thay cốt, chám vá bề mặt đảm bảo gìn giữ tối đa cấu kiện gốc của di tích, cấu kiện còn tốt vệ sinh lắp dựng lại.

Mái ngói lợp lại, tận dụng 50% ngói cũ lợp vào mái trước, mái sau lợp ngói mới cùng chủng loại ngói hiện trạng. Tái định vị các con giống, hoa văn còn tốt, đắp trát lại hệ thống bờ nóc, bờ chảy, con giống hư hỏng theo hiện trạng.

Tôn nền theo cốt tu bổ, xây bậc tam cấp bằng đá xanh thềm bậc, đổ bê tông nền đá 4*6 mác 100 lát toàn bộ nền bằng gạch bát 30*30*5 cm, lát mạch chữ công.

Chống mối hào trong, ngoài, chân móng, tường, toàn bộ bề mặt gỗ, lắp đặt bình bọt cứu hỏa hệ thống điện chiếu sáng đồng bộ cho hạng mục.

Tu bổ, tôn tạo Tả, Hữu mạc:

Hạ giải toàn bộ hạng mục hiện trạng đã xuống cấp. Đề xuất tu bổ, tôn tạo hạng mục theo vị trí và diện tích theo hiện trạng. Điều chỉnh kiến trúc công trình từ 6 gian không cân đối sang mẫu kiến trúc 5 gian truyền thống. Gia công mới toàn bộ kết cấu gỗ theo kiến trúc cột gỗ, vì thượng rường hạ kẻ theo kiến trúc truyền thống thay thế cho hệ vì kèo gỗ tạp hiện trạng.

Nâng cốt nền theo cốt sân quy hoạch tổng thể.

Phần kết cấu khung gia công bằng gỗ lim xẻ hộp đục chạm, soi chỉ theo kiến trúc cổ. Mái lợp toàn bộ bằng ngói kết cấu 2 lớp ngói mũi hài và ngói chiếu theo kiến trúc cổ.

Phần kết cấu gỗ mái giữ nguyên bề mặt mộc của cấu kiện gỗ sau khi gia công và lắp dựng. Gia công chân tảng, bậc trước bằng đá xanh Thanh Hóa Lắp đặt hệ thống điện chiếu sáng, ổ cắm phục vụ di tích, lắp đặt bình bọt cứu hỏa tại đầu hồi.

Đào hào chống mối phía ngoài và trong chân móng, trộn thuốc chống mối hiện hành diệt trừ mối móng. Phần nền phun chống mối toàn bộ bề mặt trước khi lát nền. Phun thuốc chống mối toàn bộ chân móng và toàn bộ kết cấu gỗ cũ.

Xử lý chống ẩm cho các kết cấu gỗ tiếp xúc trực tiếp với tường, chân tảng đá.

 Các hạng mục hạ tầng kỹ thuật, tường rào:

Cốt nền: cốt nền hiện nay thấp hơn đường và khu vực dân sinh bao quanh trung bình khoảng gần 1m dẫn đến tình trạng ngập lụt, ẩm thấp khi trời có mưa. Phương án tu bổ đề xuất tôn nền tổng thể di tích cao hơn cốt đường Tả Thanh Oai quy hoạch trung bình 0,2m đảm bảo tiêu thoát nước dễ dàng và làm khang trang di tích.

Thoát nước mưa: sử dụng rãnh xây có nắp đậy kết hợp hệ thống ga thu trực tiếp trên sân (tấm composite). Nước mưa được dẫn ra hệ thống thoát nước tuyến đường bên tả và phía trước cổng nghè.

Kè sông: di tích nằm dọc theo bờ sông. Hiện nay một số vị trí đã được kè bằng đá hộc còn khá chắc chắn. Một số vị trí kè bằng gạch, móng nông dẫn đến bong lở. Phương án tu bổ đánh giá lại tình trạng móng kè đá cũ có thể kè nối bổ sung bằng đá hộc theo cốt quy hoạch. Những vị trí bờ kè gạch đã sạt lở được phá dỡ kè lại đảm đồng bộ thành khối thống nhất. Đổ giằng khóa toàn bộ bờ kè cũ và mới tăng khả năng chịu lực cho công trình

Giếng đình: hạ giải toàn bộ thành lan can bao quanh giếng hiện trạng. Giữ nguyên cốt sân giếng hiện có, tổ chức bậc lên sân đình bằng đá xanh. Gia cố thànhgiếng bằng BTCT đá 1x2 mác 250 trên đỉnh kè giếng hiện có. Bậc bến giữ lại để nhân

dân sử dụng. Nạo vét toàn bộ Giếng. Xây lan can bằng gạch đặc vữa XM 75, bổ trụ,

lắp gạch hoa chanh theo mẫu gốc, đắp trát vữa XM 75, sơn màu theo màu gốc.

Hồ bán nguyệt: hạ giải toàn bộ thành lan can bao quanh Hồ hiện trạng, có biện pháp bảo vệ cấu kiện đá còn tốt để tái sử dụng. Tôn nền lên khoảng 1,2m so với hiện trạng. Gia cố phần móng xây nối bằng BTCT đá 1x2 mác 250 trên đỉnh kè hiện có. Nạo vét toàn bộ Hồ, lắp dựng lại hệ lan can theo nguyên gốc.

Sân: xây lan can, bậc phân cốt nền trên và nền dưới tạo cảnh quan cho di tích.

San nền từng lớp bằng cát đen K90, toàn bộ phần sân còn lại lát bằng gạch kích thước

30x30 cm, lớp vữa lót dày 20mm M75, lớp BTXM dày 10cm mác 100.

Vườn: quy hoạch xây bó vỉa một số vị trí làm vườn trồng cây tạo cảnh và

lấy bóng mát cho di tích. Xây dựng lại toàn bộ hệ thống tường rào bổ trụ từ Nghi

môn bao quanh bảo vệ di tích.

Tường rào: hạ giải toàn bộ tường rào đến cổ móng hiện trạng. Đổ giằng, xây lại tường rào theo kiến trúc hiện trạng. Những vị trí tường nứt vỡ, nghiêng lệch được tu bổ lại từ móng, sơn lại toàn bộ tường theo màu hiện trạng.

Hệ thống cấp nước: lắp đặt lại đường ống dẫn nước từ đồng hồ cấp nước sạch thành phố đã có ra khu vực nhà phụ trợ, vệ sinh, xây bể ngầm dự trữ nước sạch, bơm nước lên két nhà phụ trợ. Toàn bộ hệ thống thoát nước của khu phụ trợ dùng ống PVC, đường thoát chung (chậu rửa, thoát sàn) dùng ống nhựa Φ90, tất cả các ống đều đi ngầm trong tường và sàn.

Hệ thống cấp điện: tu bổ lắp đường dây điện mới dẫn điện từ cột điện thành phố vị trí treo công tơ hiện trạng. Dẫn điện vào tủ điện tổng đặt tại sân di tích dẫn vào các hạng mục sử dụng, lắp đặt cột đèn chiếu sáng sân vườn tổng thể.

- Bố trí hệ thống cấp điện, hệ thống chiếu sáng sân đường một cách vừa đủ và phù hợp trong di tích;

- Sân trong lát bằng gạch bát phục chế kích thước 30x30x5cm, mạch chữ công rộng 1cm, mạch thẳng không đâm vào nhà chính. Sân phía ngoài lát đá, có đục nhám bề mặt chống trơn trượt.

- Hạ giải hệ thống tường rào cũ được xây dựng chắp vá và đã bị xuống cấp, hư hỏng nặng. Xây mới hệ thống tường rào bao quanh di tích bằng gạch đặc vữa xi cát mác 75 với hình thức đồng nhất, phù hợp trong di tích góp phần bảo vệ và nâng cao tính thẩm mỹ. Tường rào được xây gằng gạch đặc, vữa xi măng cát mác 75, tường rào cao 2.2m, bổ trụ 220x220 với khoảng cách trung bình là 3m.

Trên thân tường gắn gạch hoa chanh bằng gốm màu đỏ trang trí với khoảng cách như bản vẽ. Tường được trát vữa và đắp tạo gờ phào chỉ bằng vữa xm cát mác 75. Tường sau khi hoàn thiện được sơn màu ghi sáng, các chi tiết phào chỉ được tô màu trắng

Đình Hoa Xá quay hướng nam, toạ lạc trên khu đất rộng, địa thế đẹp về phong thuỷ. Giếng đình theo quan niệm tụ thuỷ của người xưa. Qua ba bậc tam cấp đến cổng ngọ môn, bốn trụ xây cao, hai trụ chính cao đến 5m, đỉnh trụ đắp nổi hai con nghê quay vào nhau. Xuống ba bậc tam cấp gặp sân đình ngoài với hành lang và khu tạp cảnh dài tới tam quan.

Tam quan xây bề thế, hai trụ chính xây vuông, đỉnh trụ dắp hai con nghê, dưới trang trí hình tứ linh. Từ cổng lớn tam quan vào sân trong có hai ngựa đá đứng đón với đầy đủ yên cương, quả nhạc. Đình còn bảo lưu được đôi hạc thờ, tượng bà Đô Hồ, ngựa đá thời Lê, bia đá, thần phả, sắc phong... là những tác phẩm có giá trị lịch sử và nghệ thuật. Di tích đã được xếp hạng Di tích lịch sử, kiến trúc nghệ thuật năm 1994.

                           Lại Thị Hồng Nguyên - VHTT